สร้างโรงงานผลิตอาหารต้องใช้มาตรฐานอะไรบ้าง

“โรงงานผลิตอาหารที่ดี ไม่ได้วัดกันที่ขนาดหรือเครื่องจักรล้ำสมัยเท่านั้น แต่ต้องเริ่มจาก ‘มาตรฐาน’ ที่ถูกต้องตั้งแต่รากฐาน เพราะความปลอดภัยของผู้บริโภคคือสิ่งที่ห้ามประนีประนอม”

ในยุคที่ผู้บริโภคให้ความสำคัญกับสุขภาพและความปลอดภัยของอาหารมากขึ้น ผู้ประกอบการที่ต้องการก้าวเข้าสู่อุตสาหกรรมผลิตอาหารหรือขยายกำลังการผลิตให้แข่งขันได้ในระดับสากล ต้องรู้จักคำตอบให้ได้ว่า “สร้างโรงงานผลิตอาหารต้องใช้มาตรฐานอะไรบ้าง”

บทความนี้จะพาคุณไปสำรวจลึกถึงมาตรฐานที่เกี่ยวข้องกับโรงงานผลิตอาหาร ตั้งแต่ระดับพื้นฐานจนถึงมาตรฐานระดับโลก พร้อมแนวทางการออกแบบโรงงานให้ผ่านการตรวจรับรอง และข้อควรระวังสำหรับผู้เริ่มต้นลงทุนในอุตสาหกรรมนี้

ทำไมการสร้างโรงงานผลิตอาหารจึงต้องมี “มาตรฐาน”?

โรงงานผลิตอาหารต่างจากโรงงานทั่วไป เพราะผลิตภัณฑ์ที่ออกจากสายการผลิตต้องนำไปบริโภคโดยตรง ซึ่งหมายถึงต้องมีความ ปลอดภัย ปราศจากการปนเปื้อน และสามารถตรวจสอบย้อนกลับได้

การมีมาตรฐานที่ชัดเจนตั้งแต่ขั้นตอนออกแบบก่อสร้าง ช่วยให้โรงงาน:

• ได้รับใบอนุญาตรวดเร็ว
• ลดความเสี่ยงจากการถูกปฏิเสธสินค้าในตลาดส่งออก
• เพิ่มความเชื่อมั่นจากลูกค้าและผู้บริโภค
• ควบคุมคุณภาพการผลิตได้อย่างมีระบบ

มาตรฐานสำคัญที่โรงงานผลิตอาหารต้องมี

1. GMP (Good Manufacturing Practice)

GMP คือมาตรฐานขั้นต่ำที่โรงงานผลิตอาหารทุกแห่งในประเทศไทยต้องมีเพื่อขอใบอนุญาตผลิตจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) โดยครอบคลุม:

• สถานที่ผลิตและสิ่งแวดล้อม: พื้น ผนัง ฝ้า ต้องทำความสะอาดง่าย ไม่มีมุมสะสมเชื้อโรค
• การควบคุมสุขลักษณะของพนักงาน: มีห้องเปลี่ยนชุด เครื่องล้างมือ แยกโซนชัดเจน
• ระบบระบายอากาศ แสงสว่าง: ต้องเหมาะสมกับประเภทอาหารที่ผลิต
• แผนการควบคุมคุณภาพและการทำความสะอาด

💡 หมายเหตุ: ปัจจุบันมีทั้ง GMP ขั้นพื้นฐาน และ GMP Codex (ระดับสากล)

2. HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point)

มาตรฐาน HACCP เน้นการ วิเคราะห์อันตราย ที่อาจเกิดขึ้นในกระบวนการผลิต เช่น การปนเปื้อนทางเคมี จุลชีพ หรือสิ่งแปลกปลอม และวางแผนควบคุมจุดวิกฤต (Critical Control Points – CCP) เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดปัญหาเหล่านั้น

ระบบนี้เหมาะกับโรงงานที่ต้องการความน่าเชื่อถือในระดับสูง หรือต้องการส่งออกสินค้าไปยังประเทศคู่ค้าในสหภาพยุโรป ญี่ปุ่น หรืออเมริกา

3. ISO 22000 / FSSC 22000

เป็นระบบบริหารจัดการความปลอดภัยด้านอาหารที่พัฒนาจาก HACCP โดยครอบคลุมทั้งโซ่อุปทาน ตั้งแต่ผู้จัดหาวัตถุดิบ ไปจนถึงการขนส่งและการจัดจำหน่าย

• ช่วยให้โรงงานเชื่อมโยงกับ ระบบ ERP หรือซอฟต์แวร์ควบคุมคุณภาพ
• ได้รับการยอมรับในระดับสากล โดยเฉพาะหากจะเป็น Supplier ให้กับเชนธุรกิจขนาดใหญ่

4. HALAL และ Kosher (ตามตลาดเป้าหมาย)

หากกลุ่มเป้าหมายของคุณคือผู้บริโภคชาวมุสลิม หรือชาวยิว คุณจำเป็นต้องออกแบบโรงงานให้รองรับเงื่อนไขทางศาสนา เช่น

• การแยกสายการผลิต
• การตรวจสอบวัตถุดิบไม่ให้มีสิ่งต้องห้าม
• ระบบความสะอาดเฉพาะทาง

5. BRC / IFS / SQF (มาตรฐานค้าปลีกสากล)

หากต้องการขายสินค้าผ่านเชนค้าปลีกระดับโลก เช่น Tesco, Walmart, Carrefour ฯลฯ มาตรฐานเหล่านี้คือ “ใบผ่านทาง” สำคัญที่สุด

• มีข้อกำหนดเฉพาะเรื่อง Traceability (การติดตามย้อนกลับ)
• ต้องมีระบบจัดเก็บข้อมูลการผลิตอย่างละเอียด
• มีการตรวจประเมินจากหน่วยงานอิสระเป็นประจำ

ขั้นตอนการวางแผนก่อสร้างให้ผ่านมาตรฐาน

1. กำหนดผลิตภัณฑ์เป้าหมายและขนาดกำลังการผลิต
   • เพื่อเลือกพื้นที่และออกแบบ Lay-out ให้รองรับการเติบโตในอนาคต
2. เลือกที่ปรึกษาด้านมาตรฐานและทีมวิศวกรเฉพาะทาง
   • ควรเป็นผู้มีประสบการณ์กับโรงงานผลิตอาหาร
3. ออกแบบโรงงานตามแนวคิด Zoning
   • แยกพื้นที่สะอาด / ปนเปื้อน / จัดเก็บอย่างชัดเจน
   • วางเส้นทางการเดินของคนและวัตถุดิบไม่ให้ตัดกัน
4. วางระบบประกอบอาคารให้สอดคล้องกับมาตรฐาน
   • เช่น ระบบไฟฟ้า, อากาศ, ท่อน้ำ, ป้องกันแมลง ฯลฯ
5. จัดทำเอกสาร SOP / Manual / Work Instruction ตั้งแต่เริ่มต้น
   • เพื่อรองรับการ Audit หรือการขึ้นทะเบียน อย.

ข้อผิดพลาดที่พบบ่อย (และควรหลีกเลี่ยง)

• ❌ ออกแบบโดยไม่คำนึงถึง Flow การผลิต ทำให้เกิดจุดสะสมสิ่งปนเปื้อน
• ❌ พื้นที่ใช้สอยไม่เพียงพอ ทำให้ไม่ผ่านเกณฑ์ GMP
• ❌ ระบบระบายอากาศหรือบำบัดกลิ่นไม่เหมาะสมกับอาหารเฉพาะทาง เช่น ผลิตภัณฑ์หมัก, ขนมอบ
• ❌ ใช้วัสดุก่อสร้างที่ไม่ถูกสุขลักษณะ เช่น พื้นผิวที่ดูดซับน้ำ

สร้างโรงงานผลิตอาหารในประเทศไทย ต้องขออนุญาตจากหน่วยงานใดบ้าง?

• สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) – ใบอนุญาตผลิตอาหาร
• กรมโรงงานอุตสาหกรรม (รง.4) – สำหรับโรงงานขนาดใหญ่
• หน่วยงานท้องถิ่น / เทศบาล / อบต. – อนุญาตก่อสร้างอาคาร / การขอใช้น้ำ / การระบายน้ำทิ้ง
• กระทรวงแรงงาน / ปภ. / กรมควบคุมมลพิษ – สำหรับมาตรการความปลอดภัยและสิ่งแวดล้อม

สรุป: สร้างโรงงานผลิตอาหารต้องใช้มาตรฐานอะไรบ้าง? คำตอบอยู่ที่ “ความพร้อมในทุกมิติ”

ไม่ว่าคุณจะเป็นผู้ประกอบการหน้าใหม่ หรือโรงงานที่กำลังขยายกำลังผลิต การเข้าใจว่าการ “สร้างโรงงานผลิตอาหารต้องใช้มาตรฐานอะไรบ้าง” คือการปูพื้นฐานสำคัญให้กับธุรกิจอาหารในระยะยาว เพราะมาตรฐานไม่เพียงแค่ทำให้คุณ “ผลิตได้” แต่ยังทำให้คุณ “ขายได้ เติบโตได้ และแข่งขันได้” อย่างยั่งยืน

บริการของเรา: รับออกแบบและสร้างโรงงานผลิตอาหารตามมาตรฐานทุกระบบ

หากคุณกำลังวางแผนสร้างโรงงานอาหาร เรามีทีมที่ปรึกษาด้านมาตรฐาน, วิศวกรโครงสร้าง, ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบ GMP/HACCP พร้อมให้บริการแบบ ครบวงจร ตั้งแต่:

• สำรวจและวางแผนพื้นที่
• ออกแบบ Lay-out โรงงานตามหลัก Zoning
• เดินระบบประกอบอาคารตามมาตรฐาน
• ติดตั้งเครื่องจักร พร้อมเอกสารขึ้นทะเบียน อย.
• ฝึกอบรมและเตรียมตัวสำหรับ Audit

📞 ติดต่อเพื่อขอใบเสนอราคาและคำปรึกษาฟรี
🌐 เว็บไซต์: https://steelframebuilt.com/